De Berlijnse muur

Een beetje geschiedenis...

Vanaf 1939 werden er verschillende conflicten op wereldschaal uitgevochten. Dit gebeurde tussen twee allianties: De asmogendheden en de geallieerden. De asmogendheden bestonden voornamelijk uit Japan, Italië en Duitsland. Onder de geallieerden zaten onder andere het Verenigd Koninkrijk, China, de Verenigde staten en de Sovjet-Unie, hierbij zat ook België. 

Na een verschrikkelijke strijd waarbij enorm veel slachtoffers vielen, eindigde de Tweede Wereldoorlog in 1945. Duitsland en Japan kwamen hierbij als grote verliezers uit de strijd waardoor hun mondiale macht enorm inkromp. De wereld was ondertussen opgedeeld in twee grote delen volgens het economische model; enerzijds het kapitalisme volgens het Amerikaans model, anderzijds communisme volgens het Russisch model. 

Al tijdens de oorlog was het lot van Duitsland bezegeld. Van 4 tot 11 februari waren de drie grootste leiders van die tijd in Jalta samengekomen: Stalin van de Sovjet-Unie, Churchill van het Verenigd Koninkrijk en Roosvelt van de Verenigde Staten. Op deze conferentie werden de verschillende invloedsferen vastgelegd en het verliezende land, Duitsland, zal worden opgedeeld in vier bezettingszones die medebestuurd zullen worden door de controleraad, een militaire instelling waarin de vier grote machten in zetelen. Duitsland, alsmede Berlijn, werd verdeeld onder Groot-Brittannië, Frankrijk, Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. 

De wereld was eindelijk verlos van deze bijna zes jaar durende oorlog, maar er ontstond al vlug een nieuw conflict. Zoals al eerder werd gezegd, werd de wereld opgedeeld volgens twee verschillende economische idealen: het kapitalisme van de VS en het communisme van de USSR. Beiden waren tijdens de oorlog uitgegroeid tot enorme grootmachten. Ze wilden hun gebied uitbreiden en op elk vlak een beentje voor zijn op de ander. Ze gaan met elkaar concurreren op ieder vlak; economisch, territoriaal, politiek... Ze probeerden zoveel mogelijk uit te vinden in een zo kort mogelijke periode. Deze strijd zal later de ‘Koude Oorlog’ worden genoemd. Tijdens deze oorlog komt het nooit openlijk tot een conflict tussen de Verenigde Staten van Amerika en de Sovjet-Unie. Van deze wedijver zie je enkele voorbeelden in de tentoonstelling staan: de ruimtewedloop; de eerste satellieten in de ruimte, de eerste mens op de maan, een wedloop met atoombommen...

De spanningen tussen de VSA en USSR kregen een hoogtepunt op 24 juni 1948. Om verschillende redenen, en vooral met de invoering van de Deutsche Mark, besloot de Sovjet Unie om alle verkeer richting Berlijn af te sluiten, want wanneer je kijkt naar het bovenstaande kaartje, dan zie je dat Berlijn ligt op het Russisch grondgebied. Problemen dus, want de bevolking van het kapitalistische Berlijn kon geen bevoorrading meer krijgen. Hierop bedacht het Westen dat hun deel van Berlijn nog via een luchtbrug kon worden bevoorraad. Vliegtuigen vlogen dus constant naar Berlijn met voedsel en andere producten. Later wordt deze blokkering opgeheven omdat de Russen doorhadden dat het toch geen nut had.

Vanaf 1949 al gingen Frankrijk, Groot-Brittannië en de Verenigde
taten één geheel vormen: De Bondsrepubliek Duitsland (BRD). Rusland bleef natuurlijk niet bij de pakken zitten en ging op zijn beurt zijn bezettingszone omvormen tot de Duitse Democratische Republiek (DDR). Op het nevenstaande kaartje zie je het verdeelde Duitsland: links de BRD en rechts de DDR, met telkens hun symbool erbij. Het teken van de DDR toont een hamer en passer, omringt door een rogge. De hamer symboliseert de arbeiders in de fabrieken, de passer staat voor de intellectuele elite en de rogge voor de boeren.

Het leven in West-Duitsland was veel beter dan in het Oosten. Daardoor trokken de rijken en intellectuelen weg uit Oost-Berlijn. De Russen wilden dit tegengaan en daarom werd er in de nacht van 13 augustus 1961 een muur gebouwd. Er waren zeven ‘checkpoints’ op verschillende plaatsen in de Muur. Dit waren zwaar bewapende doorgangsposten. Families werden uiteengerukt en sommigen zagen elkaar nooit meer terug.

28 jaar later werden de Berlijners eindelijk verlost van hun nachtmerrie. Op 9 november 1989 hield Günter Schabowski een persconferentie om de vluchtelingenproblematiek te bespreken. In tegenstelling tot andere persconferenties, kregen de journalisten niet hun te stellen vragen op voorhand van de Russische overheid. Plotseling zegt hij: “Met ingang van vandaag mogen Oostduitsers de Oostduitse grens over.” Niemand weet hoe hij moet reageren. Verbaast kijken de journalisten naar elkaar, tot plots een Italiaanse journalist vraagt wanneer deze wet juist van kracht gaat. Schabowski, niet helemaal wetend wat te antwoorden bladert schichtig in zijn papieren en antwoordt daarna: “Voor zover ik weet, nu meteen!” De reactie bleef dan ook niet op zich wachten, duizenden Berlijners van de beide zijden komen onmiddellijk op straat om de Muur over te steken. Maar Schabowski had zich vergist, de wet zou pas de volgende dag van kracht gaan, hierdoor wisten de grenspostwachters nog van niets. Wanneer de mensen aankomen aan de posten worden ze niet doorgelaten. De massa wordt onrustig en overal ontstaat er wrevel: er werd hen beloofd dat ze de Muur mochten voorbij steken. Uiteindelijk beslissen de wachters om de mensen door te laten om zo ongelukken te vermijden. De West- en Oost- Berlijners waren eindelijk weer herenigd. Aan beide zijden van de Muur ontstond er een immens volksfeest. 

Tegenwoordig

Judisch Museum

Het Jüdisch Museum is gelegen bij de Lindenstrasse. Het gebouw, ontworpen door architect Daniel Libeskind, werd in 2002 plechtig geopend.

Het museum toont wat meer over de Jodenvervolging en het antisemitisme. Het werd eigenlijk vooral opgericht met als doel om de mensen te laten nadenken hierover, en zo hetzelfde in de toekomst te vermijden. Dit doen ze door o.a. films en video’s. 

 

East Side Gallery

De East Side Gallery is een stuk van de Berlijnse muur dat na de Wende vanaf december 1989 door 118 kunstenaars werd beschilderd.  Het stuk ligt tussen Berlin Ostbahnhof en de Oberbaumbrücke in Friedrichshain-Kreuzberg en parallel aan de rivier de Spree. Dit deel van de Muur is het bekendste en langste deel (1316 meter).

Het is ook de langste openluchtgalerie ter wereld. De muur lokt ieder jaar ongeveer driehonderdduizend bezoekers. De beschilderingen zijn meestal aangebracht met graffiti, en gaan vooral over politieke zaken na de Wende.  De schilderijen drukken euforie, verandering  en hoop uit. Het wordt gezien als een internationaal denkteken van de vrede.

Door uitlaatgassen, regen, vorst of gewoon ouderdom vertonen beroemde afbeeldingen zoals de kus tussen de Oost-Duitse leider Erick Honecker en zijn Russische evenknie Leonid Brezjnev, of de Trabant die uit de muur lijkt te komen, steeds meer barsten of begint de verf te bladderen. De muur rot weg en brokkelt aan de buitenkant af. Bovendien hakken toeristen stukken uit de muur als souvenir of kalken ze hun naam over de tekeningen heen. Er werden verschillende restauraties uitgevoerd. Natuurlijk hing er voor de stad een flink prijskaartje aan de reddingsactie. Tweeëntwintig jaar geleden moest de muur zo snel mogelijk afgebroken worden, maar tegenwoordig is de muur de regering veel waard. Het geld voor het project kwam van de Europese Unie, de nationale loterij en (lokale) overheidspotjes. In totaal werden er 812 muurstukken en 105 kunstwerken gered. Het moest er bij het 20-jarig jubileum van ‘de val’ (9 november 2009) weer netjes bij staan.

Kort samengevat

De Berlijnse Muur was het bekendste symbool van de Koude Oorlog en de deling van Duitsland. De muur “viel” in  1989. De grens is nu vrijwel onzichtbaar maar er zijn nog enkele gedenkplaatsen. Er is ook een muurmuseum.